Gubernia piotrkowska (ros. Петроковская губерния) była jedną z dziesięciu guberni Królestwa Polskiego. Utworzona została w 1867 roku z części dawnych guberni warszawskiej, kaliskiej i kieleckiej, a funkcjonowała do wkroczenia wojsk niemieckich i austriackich podczas I wojny światowej. Położona na południowym zachodzie Królestwa Polskiego, była jednocześnie najbardziej wysuniętą na zachód gubernią Imperium Rosyjskiego.
Przez cały okres istnienia gubernia podzielona była na osiem powiatów („ujezd”, ros. уезд): będziński, brzeziński, łaski, łódzki, noworadomski, piotrkowski, rawski i częstochowski. Do głównych miast guberni należała Łódź, Częstochowa i oczywiście stolica guberni – Piotrków.
Wedle pierwszego powszechnego spisu ludności Imperium Rosyjskiego z 1897 roku gubernię piotrkowską zamieszkiwało 1 403 901 osób, z czego ok. 72,1% mieszkańców było narodowości polskiej. Kolejne 15,2% stanowili Żydzi, 10,6% Niemcy, a 1,4% Rosjanie.
Podobne proporcje powtarzały się niemal we wszystkich powiatach, z pewnymi wyjątkami:
- W powiecie łódzkim Polacy stanowili 51,7%, Żydzi 23,5%, Niemcy 22,6%, a Rosjanie 1,7%.
- W powiecie łaskim nie doliczono się Rosjan, za to 2,4% mieszkańców podało narodowość czeską.
- W powiecie częstochowskim mieszkało 2,5% Rosjan.
72,9% mieszkańców guberni było wyznania rzymsko-katolickiego, 15,86% wyznawało judaizm, 9,36% było luteranami. Kolejne 1,59% to prawosławni i jednowiercy, 0,2% –ewangelicy reformowani, 0,07% stanowili baptyści, a 0,02% – muzułmanie.
Źródła
Księgi referencyjne guberni piotrkowskiej są dostępne w Cyfrowej Bibliotece w Carskim Siole