W XIX-wiecznym Piotrkowie tradycją były cieszące się powszechnym zainteresowaniem wielkopiątkowe koncerty muzyczne.
“W Wielki piątek, w kościele Farnym, o godzinie 5 po południu, odbędą się śpiewy amatorskie pod dyrekcyją, jak zwykle, pana G.”
Wielkopiątkowe koncerty pana G.
Pan G. – to Józef Goleński, pochodzący z Warszawy absolwent Wyższej Szkoły Śpiewu przy teatralnej Szkole Dramatycznej (kierowanej przez Józefa Elsnera, nauczyciela Chopina). Goleński pobierał nauki u pianisty Władysława Krogulskiego, a śpiewu uczył go Julian Dobrski (późniejszy odtwórca roli Jontka w premierowym wystawieniu “Halki”). W latach 1833-1847 pracował w Operze Warszawskiej.
Goleński zrezygnował ze stanowiska z uwagi na problemy ze zdrowiem i na zaproszenie brata przeniósł się do Piotrkowa. Tu zaangażował się w życie kulturalne lokalnej społeczności. Działał poprzez kościół (jako niepospolity organista), szkołę (nauczał śpiewu na pensji panien Krzywickich, w gimnazjum męskim i progimnazjum żeńskim) oraz organizację koncertów.
Stworzony przez Goleńskiego pierwszy w mieście mieszany chór amatorski prezentował wysoki poziom. Występował m.in. na nabożeństwach w każdą niedzielę, zaś najbardziej podniosłe koncerty dawał właśnie w Wielki Piątek.
Józef Goleński i jego żona Aniela ze Strzeleckich mieli pięć córek i jednego syna, a wszystkie dzieci były uzdolnione muzykalnie. Syn Władysław śpiewał w warszawskiej „Lutni”, a dwie córki – Aniela i Emilia – ukończyły Instytut Muzyczny. Aniela zostawiła po sobie nawet kilka kompozycji; niestety zmarła młodo. Emilia natomiast – podobnie jak kolejna z córek, Maria (uczona muzyki przez ojca) – wyjechały z Piotrkowa. Na miejscu zostały Anna i Józefa Goleńskie.
Edmund Gerber
Poniższy wycinek “Tygodnia” pochodzi z czasów późniejszych i wspomniany w nim chór pod przewodnictwem “p. E. Gerbera”.
Edmund Gerber był niegdyś uczniem piotrkowskiego gimnazjum. Tam uczył się śpiewu pod kierunkiem Goleńskiego i tak trafił do mieszanego chóru szkolnego, co zapoczątkowało jego karierę muzyczną.
W późniejszym okresie był członkiem kwartetu smyczkowego Alfonsa Brandta. Poza Gerberem, grającym na skrzypcach, należeli do niego Włodzimierz Kański (skrzypce), Henryk Romański (altówka) i Walenty Malinowski (wiolonczela). Muzycy koncertowali w dużych miastach Królestwa Polskiego (Łódź, Dąbrowa, Częstochowa, Sosnowiec), byli ponoć doskonale zgrani i potrafili porwać publiczność.
Prywatnie Edmund Gerber był mężem Anny Goleńskiej, córki Józefa Goleńskiego.
Źródła:
Archiwalne numery „Tygodnia”
M. Furman „Między prowincją a wielkim światem. Życie społeczno-kulturalne Piotrkowa 1867-1884”, Kraków 2012