Codzienność dawnych czasów
W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku wybuchło powstanie styczniowe.
Na starym cmentarzu w Piotrkowie zachował się grób weterana – powstańca Walentego Osorii-Koleczko.
Osoria-Koleczko spisał i wydał swoje wspomnienia w 1926 roku. Pozycja dostępna jest w bibliotekach internetowych (tytuł: “Dla Ciebie Polsko, dla Twej wolności i chwały”).
Zmarł 15 kwietnia 1938 roku w wieku 96 lat.
Na starym cmentarzu piotrkowskim w części prawosławnej stoi charakterystyczna mogiła: kopiec z kamieni zwieńczony krzyżem, otoczony metalowymi słupkami połączonymi łańcuchem. Na mogile znajduje się tablica z inskrypcją:
„ВОИНАМЪ МУЧЕНИКАМЪ • КАПИТАНУ НИКИФОРОВУ • И • ПЯТИ РЯДОВЫХЪ • ПОЛОЦКОГО ПОЛКА • 10 АПРѢЛЯ 1863г” (Żołnierzom męczennikom, kapitanowi Nikiforowowi i pięciu szeregowym połockiego pułku, 10 kwietnia 1863 r.)
Wśród trudnych wspomnień z powstania pojawiają się i lżejsze akcenty:
“W oddziale tym [niedaleko miejscowości Końskie, ok. 58 km od Piotrkowa] ujrzeliśmy piętnaście panien, które uciekły z pensyi w Piotrkowie i chciały się tak wsławić w powstaniu, jak panna Pustowojtów […]”
Piętnaście uczennic starszych klas pensji panien Krzywickich pojawiło się w lesie w męskich ubraniach. Nie brakło jednak kobiecej ręki, bo całość dobrana była fasonem i kolorem do urody każdej z nich.
„Były elgancko poubierane w czaramaki i szarawary takiego koloru, w jakim której było do twarzy. Czapki rogatywki też nosiły stosownie do koloru włosów, blondynki niebieskie lub czarne aksamitne z takimi barankami, brunetki żółte lub czerwone […] Pod czamarkami nosiły jedwabne garybaldowskie koszulki różnego koloru. Przepasane były na koszulkach lakierowanemi paskami, z dużemi srebrnymi klamrami, za któremi miały pozatykane pistolety lub rewolwery”.
Czytaj dalej „Panny w powstaniu”W tym miesiącu mija sto sześćdziesiąt lat od wybuchu powstania styczniowego. Z tej okazji gubernia piotrkowska wspomina o wybranych zdarzeniach z tamtego czasu – i ich materialnych śladach.
Na starym cmentarzu w Piotrkowie wciąż można odwiedzić mogiłę powstańców 1863 roku. Znajduje się na niej następująca inskrypcja: TU SPOCZYWAJĄ STRACENI W PIOTRKOWIE KS. KANONIK IGNACY MOSIŃSKI PROB. Z DMENINA DOWÓDCA ODDZIAŁU BŁESZCZYŃSKI-MALCZEWSKI OFICEROWIE WŁADYSŁAW RUDOWSKI GROMEJKO I JÓZEF GREKOWICZ CHORĄŻOWIE ANTONI UDYMOWSKI FRACEWICZ, RZĄSNIAK I RAKOWSKI UCZEŃ EDWARD STAWECKI WŁOŚCIANIN FRANCISZEK BARTŁOMIEJCZYK
WIECZNA CZEŚĆ ICH PAMIĘCI BO CHWALEBNEM JEST ZGINĄĆ ZA OJCZYZNĘ
Dziś, 22 stycznia 2022 roku, mija sto pięćdziesiąt dziewięć lat od wybuchu powstania styczniowego. Żaden podręcznik ani opracowanie nie poruszyły mnie tak, jak zapiski naocznych świadków (dwa opracowania wymieniam w źródłach). Ogrom przemocy wobec ludności cywilnej, szastania ludzkim życiem i pokazowego okrucieństwa – mimo upływu czasu, lektura zapada w pamięć.
Czasem jednak wśród ciężkich wspomień pojawia się lżejsza, wręcz zabawna historia, która pozwala zobaczyć w powstańcach nie spiżowych bohaterów, a młodych ludzi z krwi i kości.
Jedna z takich opowieści zaczyna się od słów:
W oddziale tym ujrzeliśmy piętnaście panien, które uciekły z pensyi w Piotrkowie i chciały się tak wsławić w powstaniu, jak panna Pustowojtów […]
